Hizkuntza bat hitz egitea ez da jakitea bakarrik, bizitzea baizik. Ikastolek posible egin dute belaunaldiek euskara naturaltasun akademikoz ikastea; hala ere, eskolak bakarrik ez du bermatzen ikaskuntza hori elkarrizketa partekatuetan bilakatzea aisialdian, herriko tabernan edo futbol taldearen aldagelan. Ikasleak benetako hiztun bihurtzeko, hizkuntzak lagunak egiten eta eguneroko nortasuna eraikitzen diren gizarte-eremuetan zirkulatu behar du.
Kirola, bere izaerez, lur emankorra da zirkulazio horretarako. Klubetan, entrenamendu eta lehiaketetan errutinak, txantxak, jarraibideak eta lotura emozionalak sortzen dira: truke informal horietan egiten da hizkuntza kide izateko tresna. Horri buruzko ikerketek erakusten dutenez, aisia-ingurune horiek dira, hain zuzen ere, hizkuntzaren erabilerak eskolakoa gainditzen eta nerabeen eta gazteen gizarte-bizitzan sartzen laguntzen dutenak. Ikasgelatik kanpo hiztunak nahi baditugu, leku horiek okupatu behar ditugu.
Oso ohikoa da entzutea euskararen ezagutza formala igotzen ari dela, baina ez neurri berean testuinguru informaletan. Desadostasun horrek zuzendutako esku-hartzeen beharra azpimarratzen du: eskolaz kanpoko euskarazko jarduerak, ikastolen eta kirol-kluben arteko lankidetza, begiraleen prestakuntza komunikazio-erabilera informaletan eta aisialdian euskaraz hitz egitearen gizarte-balioa indartzeko kanpainak. Horrelako esku-hartzeek elkarrizketarako gaitasuna eta eguneroko erabilerarako motibazioa hobetzeko potentziala erakutsi dute.
Ikastolentzat gai hori estrategikoa da: hizkuntzan eta edukian trebatzeaz gain, kultura, kirola eta aisialdia antolatzen dituzten zentro komunitario gisa funtzionatzea. Funtzio hori indartzeak —ikastetxeak eta kirol-erakundeak batuko dituzten proiektuak sustatzea, entrenatzaileentzako baliabide didaktikoak ematea, euskarazko ligak eta txapelketak sustatzea— haurrek eta gazteek hizkuntza harremanetarako tresna gisa barneratzeko aukerak ugaritzen ditu. Ikastolok ziur gaude norabide horretan arraun egin behar dugula.
Hala ere, plangintzatik haratago, afektua behar da: euskara naturaltasunez baloratu eta praktikatzen duten familiek, entrenatzaileek eta langunek hizkuntzak arnasa hartzen duen giroa sortzen dute. Badakigu euskararen erabilerarekin lotutako nortasun- eta ahalduntze-sentimenduak ongizate eta parte-hartze komunitarioan laguntzen duela; horregatik, ezinbestekoa da euskara elkarbizitzarako hizkuntza gisa sustatzea, ez bakarrik ikasteko.
Kirolean eta gizarte-bizitzan euskara sustatzea ez da nostalgia bat, eskola-gaitasuna bizi-praktika bihurtzeko estrategia bat izan behar du. Ikastolak izan daitezke (eta izan behar dute) ikasgela barruan ematen denaren eta eguneroko elkarrizketaren arteko zubia: hor, taldearen berotasunean eta aldagelaren solasaldian, gelditzen den hiztuna sortzen da.
Oier Sanjurjo Maté
Nafarroako Ikastolen lehendakaria
_20191009131205Log.jpg)
